รู้ทันอาการขาดแคลเซียม 7 สัญญาณเตือนที่ควรระวังและวิธีป้องกัน
แคลเซียมเป็นแร่ธาตุสำคัญที่มีบทบาทหลักในการสร้างกระดูกและฟันที่แข็งแรง รวมถึงมีส่วนสำคัญในการทำงานของกล้ามเนื้อ ระบบประสาท และการแข็งตัวของเลือด อาการขาดแคลเซียมหรือภาวะแคลเซียมต่ำ อาจไม่แสดงอาการให้เห็นในระยะแรก แต่หากปล่อยทิ้งไว้นานอาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพที่รุนแรงได้ บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับอาการขาดแคลเซียมที่พบได้บ่อย สาเหตุ ภาวะแทรกซ้อน และวิธีป้องกันรักษา
แคลเซียมคืออะไร และมีความสำคัญอย่างไร
แคลเซียมเป็นแร่ธาตุที่พบมากที่สุดในร่างกาย โดย 99% ของแคลเซียมทั้งหมดจะอยู่ในกระดูกและฟัน ส่วนที่เหลืออีก 1% จะอยู่ในเลือด เนื้อเยื่อ และเซลล์ต่าง ๆ แคลเซียมมีบทบาทสำคัญในหลายกระบวนการของร่างกาย ได้แก่
- การสร้างและบำรุงรักษากระดูกและฟันให้แข็งแรง
- การทำงานของกล้ามเนื้อและระบบประสาท
- การแข็งตัวของเลือด
- การควบคุมการหดตัวและคลายตัวของหัวใจ
- การส่งสัญญาณระหว่างเซลล์
ร่างกายต้องการแคลเซียมจากอาหารเพื่อรักษาระดับแคลเซียมในเลือดให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม หากได้รับไม่เพียงพอ ร่างกายจะดึงแคลเซียมจากกระดูกมาใช้ ซึ่งหากเกิดขึ้นต่อเนื่องเป็นเวลานานจะทำให้กระดูกบางลงและเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุน
สาเหตุของภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำ
ภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำหรือที่เรียกว่าโรคไฮโปแคลซีเมีย (Hypercalcemia) เกิดได้จากหลายสาเหตุ ได้แก่
- การบริโภคแคลเซียมไม่เพียงพอ: โดยเฉพาะในกลุ่มที่ไม่บริโภคผลิตภัณฑ์นม หรือไม่ได้รับอาหารที่มีแคลเซียมสูงอย่างเพียงพอ
- การขาดวิตามินดี: วิตามินดีจำเป็นต่อการดูดซึมแคลเซียม หากร่างกายขาดวิตามินดี จะดูดซึมแคลเซียมได้ไม่ดี
- ปัญหาต่อมพาราไทรอยด์: ต่อมนี้ผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ที่ช่วยควบคุมระดับแคลเซียม หากทำงานผิดปกติจะส่งผลต่อระดับแคลเซียม
- โรคทางพันธุกรรม: บางโรคทางพันธุกรรมส่งผลต่อการดูดซึมหรือการใช้แคลเซียมในร่างกาย
- โรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร: เช่น โรคเซลิแอค โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง ที่ส่งผลต่อการดูดซึมแคลเซียม
- การผ่าตัดกระเพาะอาหาร: อาจส่งผลต่อการดูดซึมแคลเซียมและวิตามินดี
- โรคไตเรื้อรัง: ส่งผลต่อการเปลี่ยนวิตามินดีให้อยู่ในรูปที่ทำงานได้
- ยาบางชนิด: เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาต้านอาการชัก ยาบิสฟอสโฟเนต ที่ใช้รักษาโรคกระดูกพรุน
- การตั้งครรภ์และให้นมบุตร: ทำให้ร่างกายต้องการแคลเซียมมากขึ้น
7 สัญญาณเตือนว่าร่างกายคุณกำลังขาดแคลเซียมมีอะไรบ้าง
แคลเซียมเป็นแร่ธาตุสำคัญที่ร่างกายต้องการเพื่อการทำงานอย่างเหมาะสม การขาดแคลเซียมมักไม่แสดงอาการชัดเจนในระยะแรก เพราะร่างกายจะพยายามรักษาสมดุลโดยดึงแคลเซียมจากกระดูกมาใช้ ทำให้คุณไม่ทราบว่ากำลังมีภาวะขาดแคลเซียมจนกระทั่งเกิดผลกระทบต่อสุขภาพอย่างชัดเจน
ทั้ง 7 สัญญาณเตือนนี้จะช่วยให้คุณตระหนักถึงความเสี่ยงของภาวะแคลเซียมต่ำ ตั้งแต่อาการระยะเริ่มแรก แต่อย่างไรก็ตาม การวินิจฉัยที่ถูกต้องควรได้รับการประเมินจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
กล้ามเนื้อเป็นตะคริวบ่อย
แคลเซียมมีบทบาทสำคัญในการหดตัวและคลายตัวของกล้ามเนื้อ เมื่อระดับแคลเซียมในเลือดต่ำ จะทำให้กล้ามเนื้อทำงานไม่สมดุล ส่งผลให้เกิดอาการกล้ามเนื้อเป็นตะคริวโดยเฉพาะบริเวณขา น่อง และเท้า มักเกิดตอนกลางคืนหรือหลังออกกำลังกาย นอกจากนี้ยังอาจมีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ กระตุก หรืออ่อนแรงร่วมด้วย
ชาและเป็นเหน็บที่มือและเท้า
ภาวะขาดแคลเซียมอาการที่พบได้บ่อยอีกอย่างคือความรู้สึกชาหรือเป็นเหน็บ โดยเฉพาะบริเวณมือ เท้า รอบปาก และใบหน้า เนื่องจากแคลเซียมมีบทบาทสำคัญในการทำงานของระบบประสาท เมื่อระดับแคลเซียมต่ำ จะทำให้เกิดภาวะที่เรียกว่า Neuromuscular Irritability คือเส้นประสาทและกล้ามเนื้อถูกกระตุ้นง่ายกว่าปกติ ทำให้เกิดอาการชา เหน็บ และรู้สึกเสียวแปลบๆ
กระดูกเปราะและเสี่ยงต่อการแตกหัก
ภาวะแคลเซียมต่ำเรื้อรังทำให้ร่างกายดึงแคลเซียมออกจากกระดูกมาใช้เพื่อรักษาระดับในเลือด ส่งผลให้กระดูกบางลง เปราะ และเสี่ยงต่อการแตกหักง่าย โดยเฉพาะกระดูกสันหลัง สะโพก และข้อมือ ในระยะยาวอาจนำไปสู่โรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) ที่ทำให้กระดูกมีความหนาแน่นต่ำและเปราะบางมาก
ฟันผุและเหงือกมีปัญหา
ฟันประกอบด้วยแคลเซียมเป็นส่วนใหญ่ การขาดแคลเซียมส่งผลต่อสุขภาพฟันและเหงือก ได้แก่ ฟันผุง่าย เคลือบฟันบาง ฟันแตกหรือหักง่าย เหงือกอักเสบ เลือดออกตามไรฟัน และฟันโยกคลอน ในเด็กที่กำลังเจริญเติบโต นอกจากนี้ภาวะขาดแคลเซียมอาจส่งผลต่อการพัฒนาของฟันด้วย
อารมณ์แปรปรวนและซึมเศร้า
แคลเซียมมีบทบาทในการส่งสัญญาณระหว่างเซลล์ประสาทและการหลั่งสารสื่อประสาท การขาดแคลเซียมอาจส่งผลต่ออารมณ์และสภาวะทางจิตใจ ทำให้เกิดอาการหงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน วิตกกังวล ซึมเศร้า และมีปัญหาในการจดจ่อหรือสมาธิสั้น นอกจากนี้ยังอาจส่งผลให้อาการก่อนมีประจำเดือน (PMS) รุนแรงขึ้นในผู้หญิง
ผมและเล็บเปราะบาง
ภาวะแคลเซียมต่ำอาการที่สังเกตได้ชัดเจนอีกอย่างคือปัญหาเกี่ยวกับเส้นผมและเล็บ แคลเซียมช่วยในการสร้างเคราติน (Keratin) ซึ่งเป็นโปรตีนหลักในเส้นผมและเล็บ การขาดแคลเซียมทำให้เล็บบาง เปราะ แตกง่าย และมีรอยหยัก ส่วนเส้นผมจะแห้งกรอบ หลุดร่วงง่าย และเติบโตช้า บางกรณีอาจมีอาการผิวแห้ง คัน หรือเกิดผื่นผิวหนังร่วมด้วย
การนอนไม่หลับและปัญหาการนอน
แคลเซียมมีส่วนในการผลิตเมลาโทนิน (Melatonin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยควบคุมวงจรการนอนหลับ ภาวะขาดแคลเซียมเป็นอาการที่เกี่ยวข้องกับการนอนหลับ ได้แก่ นอนไม่หลับ หลับยาก ตื่นบ่อยระหว่างคืน นอนไม่สนิท หรือรู้สึกเหนื่อยล้าแม้จะนอนครบชั่วโมงแล้ว การศึกษาพบว่าการเสริมแคลเซียมอาจช่วยปรับปรุงคุณภาพการนอนหลับได้ในผู้ที่มีภาวะขาดแคลเซียม
ภาวะแทรกซ้อนของการขาดแคลเซียมเรื้อรัง
แม้ว่าร่างกายจะมีกลไกการชดเชยโดยดึงแคลเซียมจากกระดูกมาใช้ แต่เมื่อระดับแคลเซียมในเลือดต่ำเกิดภาวะขาดแคลเซียมต่อเนื่องเป็นเวลานาน จะส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรง ทั้งต่อระบบกระดูก ระบบประสาท หัวใจและหลอดเลือด ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างมีนัยสำคัญ
โรคกระดูกพรุน
ภาวะขาดแคลเซียมเรื้อรังเป็นสาเหตุสำคัญของโรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) ซึ่งทำให้กระดูกบางและเปราะจนเสี่ยงต่อการแตกหักแม้เพียงการกระทบกระเทือนเล็กน้อย โรคนี้พบบ่อยในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนและผู้สูงอายุ กระดูกที่มักได้รับผลกระทบ ได้แก่ กระดูกสันหลัง สะโพก และข้อมือ การแตกหักของกระดูกสะโพกในผู้สูงอายุอาจนำไปสู่ภาวะทุพพลภาพถาวรหรือเสียชีวิตได้
โรคกระดูกอ่อน (Osteomalacia)
โรคกระดูกอ่อนเกิดจากการขาดแคลเซียมและวิตามินดี ทำให้กระดูกอ่อนแอและผิดรูป มีอาการปวดกระดูกและกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะบริเวณสะโพก หลัง และขา เดินลำบาก มีอาการอ่อนแรง ในเด็กเรียกว่าโรคกระดูกอ่อน (Rickets) ซึ่งอาจทำให้ขาโก่ง กระดูกผิดรูป และการเจริญเติบโตช้า
ผลกระทบต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด
แคลเซียมมีบทบาทสำคัญในการทำงานของกล้ามเนื้อหัวใจและการควบคุมความดันโลหิต ภาวะแคลเซียมต่ำในเลือดอาจทำให้เกิดหัวใจเต้นผิดจังหวะ (Arrhythmia) ความดันโลหิตสูง และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ ในกรณีรุนแรง อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวได้
ความเสี่ยงต่อภาวะเตตานี (Tetany)
ภาวะเตตานีเป็นภาวะที่กล้ามเนื้อหดเกร็งอย่างรุนแรงเนื่องจากระดับแคลเซียมในเลือดต่ำมาก อาจมีอาการชักเกร็ง กล้ามเนื้อหดตัวอย่างรุนแรงโดยเฉพาะที่มือและเท้า หายใจลำบาก ชาที่รอบปากและใบหน้า ในกรณีรุนแรงอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
วิธีใดบ้างที่ช่วยเพิ่มแคลเซียมให้ร่างกายได้
การป้องกันและรักษาภาวะขาดแคลเซียมทำได้หลายวิธี ดังนี้
- รับประทานอาหารที่มีแคลเซียมสูง: เช่น ผลิตภัณฑ์นม (นม โยเกิร์ต ชีส) ปลากระป๋องที่กินได้ทั้งก้าง (ปลาซาร์ดีน ปลาแซลมอน) ผักใบเขียว (คะน้า บรอกโคลี ผักโขม) เต้าหู้ ถั่วและเมล็ดพืช (งา อัลมอนด์) และอาหารเสริมแคลเซียม เช่น นมถั่วเหลืองเสริมแคลเซียม
- รับวิตามินดีให้เพียงพอ: วิตามินดีช่วยให้ร่างกายดูดซึมแคลเซียมได้ดีขึ้น ได้จากการรับแสงแดดอ่อน ๆ 15-30 นาทีต่อวัน หรือรับประทาน ปลาทะเล น้ำมันตับปลา ไข่แดง และผลิตภัณฑ์เสริมวิตามินดี
- ออกกำลังกายแบบมีแรงกระแทก: เช่น การเดิน วิ่ง เต้นแอโรบิก เล่นเทนนิส หรือการออกกำลังกายที่มีการรับน้ำหนัก จะช่วยกระตุ้นการสร้างมวลกระดูก
- ลดหรือหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ขัดขวางการดูดซึมแคลเซียม: เช่น คาเฟอีน แอลกอฮอล์ โซเดียมสูง เครื่องดื่มที่มีฟอสเฟตสูง (น้ำอัดลม) และการสูบบุหรี่
- รับประทานอาหารเสริมแคลเซียมตามคำแนะนำของแพทย์: โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้สูงอายุ สตรีวัยหมดประจำเดือน ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อโรคกระดูกพรุน หรือผู้ที่มีข้อจำกัดในการรับประทานอาหารที่มีแคลเซียม
- ปรับการรับประทานอาหารให้มีสมดุล: รับประทานอาหารที่มีแร่ธาตุสำคัญอื่น ๆ ที่ช่วยในการดูดซึมและการทำงานของแคลเซียม เช่น แมกนีเซียม วิตามินเค โพแทสเซียม
ปริมาณแคลเซียมที่ร่างกายต้องการในแต่ละวันแตกต่างกันตามอายุและเพศ
กลุ่มอายุ | ปริมาณแคลเซียมที่แนะนำต่อวัน (มิลลิกรัม) |
เด็ก 1-3 ปี | 700 |
เด็ก 4-8 ปี | 1,000 |
เด็ก 9-18 ปี | 1,300 |
ผู้ใหญ่ 19-50 ปี | 1,000 |
ผู้ใหญ่ 51 ปีขึ้นไป | 1,200 |
หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร | 1,000-1,300 (ขึ้นอยู่กับอายุ) |
เมื่อไหร่ควรปรึกษาแพทย์
คุณควรพบแพทย์เมื่อมีอาการขาดแคลเซี่ยมดังต่อไปนี้
- มีอาการตะคริวหรือปวดเกร็งกล้ามเนื้อบ่อยครั้ง โดยเฉพาะในเวลากลางคืน
- มีอาการชาหรือเหน็บที่มือ เท้า รอบปาก หรือใบหน้า
- กระดูกหักง่ายหรือมีประวัติกระดูกหักจากการกระทบกระเทือนเพียงเล็กน้อย
- มีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย หรือปวดกล้ามเนื้อเรื้อรัง
- มีปัญหาฟันผุหรือเหงือกอักเสบบ่อยครั้ง
- มีอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะหรือใจสั่น
- มีภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล หรืออารมณ์แปรปรวนรุนแรง
- มีปัญหาการนอนหลับเรื้อรัง
- อยู่ในกลุ่มเสี่ยงต่อการขาดแคลเซียม เช่น ผู้สูงอายุ สตรีวัยหมดประจำเดือน ผู้ที่แพ้นมหรือไม่สามารถรับประทานผลิตภัณฑ์นมได้ ผู้ที่มีโรคทางเดินอาหาร
- ต้องการคำแนะนำเกี่ยวกับการรับประทานอาหารเสริมแคลเซียม
แพทย์อาจตรวจวัดระดับแคลเซียมในเลือด วัดความหนาแน่นของมวลกระดูก หรือตรวจวัดระดับวิตามินดีและฮอร์โมนพาราไทรอยด์ เพื่อวินิจฉัยภาวะขาดแคลเซียมและหาสาเหตุที่แท้จริง การรักษาจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงและสาเหตุของภาวะดังกล่าว
ภาวะขาดแคลเซียมมีหลากหลายอาการและอาจไม่แสดงให้เห็นในระยะแรก เช่น กล้ามเนื้อเป็นตะคริวบ่อย ชาและเป็นเหน็บ กระดูกเปราะ ฟันผุ อารมณ์แปรปรวน ผมและเล็บเปราะบาง หรือนอนไม่หลับ ควรสงสัยว่าอาจมีภาวะขาดแคลเซียมและควรปรึกษาแพทย์
การป้องกันและรักษาทำได้โดยการรับประทานอาหารที่มีแคลเซียมสูง รับวิตามินดีให้เพียงพอ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ขัดขวางการดูดซึมแคลเซียม ในกรณีที่จำเป็น แพทย์อาจแนะนำให้รับประทานอาหารเสริมแคลเซียม
การให้ความสำคัญกับการบริโภคแคลเซียมให้เพียงพอตั้งแต่วัยเด็กจะช่วยสร้างความหนาแน่นของมวลกระดูกและป้องกันปัญหาสุขภาพในระยะยาวได้ โดยเฉพาะโรคกระดูกพรุนในวัยสูงอายุ และการรู้เท่าทันอาการขาดแคลเซียมและการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสมจะช่วยให้คุณมีกระดูกที่แข็งแรงและสุขภาพที่ดีตลอดชีวิต
Reference:
